بررسی تطبیقی آیینهای اساطیری «داوری ایزدی» در ایران و هند

«داوری ایزدی»، نوعی آزمون است که در نتیجه آن بی گناه از گناهکار، بازشناخته می شود. در زمان های باستان که محاکم قانونی از ابزار دقیق امروزی بهرمند نبودند، در مواردی که عقل بشر را در آن راهی نبود، به این آزمون ها التجاء می جستند و به کمک آن سره را از ناسره باز می شناختند. به جهت انتصاب قدرت تمییزبخش این داوری ها به نیروهای فرازمینی، این آزمون ها، جزء آیین های اساطیری محسوب می شوند و «داوری ایزدی» نام می یابند که در گذر زمان و با پیشرفت فکر بشر، جای خود را به آیین «سوگند» سپردند. این رسوم اساطیری، با توجه به شرایط اعتقادی، منطقه ای و اقلیمی سرزمین های متفاوت در صور گوناگونی جلوه گر می شدند و از ابزارهای متنوع برای دستیابی به نتیجه بهره می بردند. البته این اعتقادات، هنوز هم در شکل کهن و اساطیری خود، در باور عامه و به تبع آن ادبیات و هنر نقش بازی می کنند و در این مورد خاص به کرّات مورد اقتباس نگارگران ایرانی و هندی قرار گرفته اند. لذا نگارنده این پایان نامه بر آن شد تا با روش توصیفی- تحلیلی و بهرگیری از مطالعات کتابخانه ای، این آیین ها را در سرزمین های کهن ایران و هند بررسی نماید. به واقع این پژوهش، در پی شناسایی اندیشه های بنیادی این آیین ها در فرهنگ ایرانی بود که بر تنها مصداق بصری آن یعنی «گذر سیاوش از آتش» تکیه داشت. اما از آن جا که پیشینه این آیین ها به اعصار کهن و پیش از جدایی اقوام «هند و ایرانی» باز می گشت، مطالعه تطبیقی در تمدن های کهن ایران و هند و مقایسه با مصادیق مشابه آن چون «گذر سیتا از آتش» راهگشا می نمود. لذا اهداف این پژوهش با کشف اندیشه های بنیادی نهفته در این شکل از آیین ها و تأمل بر سیر طریق های متفاوت آن ها در سرزمین های ایران و هند تقویت و قوام یافت.